El Hijyeni Politikası

1. AMAÇ: Hastane çalışanlarına; sağlık hizmeti ile ilişkili enfeksiyonların kontrolünün sağlanması ve enfeksiyon oranlarının azaltılmasında en etkili ve en ucuz yöntemin el hijyeni olduğunu, sadece el yıkayarak sağlık hizmeti ile ilişkili enfeksiyonların %50’ sinin önlendiğini sürekli hatırlatmaktır.

2. KAPSAM: Atatürk Üniversitesi Araştırma Hastanesi’ nde görevli sağlık çalışanları ve diğer çalışanlar

3. DAYANAK: El Hijyeni Kılavuzu 2009 DSÖ (WHO)

4. KISALTMALAR:

5. SORUMLULAR: Başhekimlik, İdari-Mali Hizmetler Müdürlüğü, Sağlık Hizmetleri Müdürlüğü, Enfeksiyon Kontrol Ekibi, tüm sağlık çalışanları ve diğer çalışanlar

Yöneticiler ve Sağlık Çalışanların El Hijyeniyle İlgili Temel Sorumlulukları:

Yöneticiler;

• Yöneticilerin el hijyeni stratejilerini ve hasta güvenlik kültürünü teşvik eden koşullar oluşturmak,
• Sağlık çalışanlarının el yıkama için güvenli ve sürekli su kullanabilecekleri lavabolara erişimleri sağlanmak,
• Sağlık çalışanları için hasta bakımı verdikleri ortamda kolayca erişebilecekleri alkol bazlı el hijyen ürünleri sağlanmak,
• El hijyenine uyum kurumsal bir öncelik haline getirmek ve el hijyeniyle birlikte enfeksiyonu önlemeye ve kontrol altına almaya yönelik diğer aktivitelerde gerekli liderlik, finansal ve yönetsel destek sağlanmak,
• El hijyeni uygulamalarına uyumu artmak için multidisipliner ve çok boyutlu programlar geliştirilmek.
• Alkol bazlı el hijyen ürünlerinin ulusal güvenlik talimatlarına ve ulusal/uluslararası düzenlemelere uygun olmasını sağlamak,
• Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonların kontrolünün sağlanması ve oranlarının azaltılmasında en etkili ve en ucuz yöntemin el yıkama olduğunu sürekli hatırlatmak,
• Sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonların önlenmesi amacıyla sağlık personeline, hasta/hasta refakatçilerine ve ziyaretçilerine el hijyeni sağlamakla yükümlü olduklarını anlatmak,
• El hijyeninin; El yıkama, antiseptik el yıkama, alkollü el antiseptiği ile el ovalama ve cerrahi el antisepsisi dahil tüm uygulamaları kapsadığını belirtmek,
• Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonların yönetiminde, kontrolünde ve bu politikanın uygulanmasının yöneticilerin sorumlulukları arasında olduğunun bilinmesi sağlanmak,
• Tüm çalışanlarımızın sağlık hizmeti sunumu sırasında ve sonrasında “El Hijyeni Talimatı”na uygun el hijyeni sağlamanın başlıca görevleri arasında olduğunu bilmelerini sağlamak,
• Sağlık personeline, diğer çalışanlara, hasta/hasta refakatçilerine ve ziyaretçilere el hijyenine yönelik standart uygulamaları belirlemek,
• El hijyenine uyumun artırılmasına yönelik kurumsal ve fiziksel ortama için planlamalar yapmak ve yaklaşımlar benimsemek,
• El hijyenine uyum standartlarını iyileştirmek ve sürdürmek,
• El hijyenine uyumun artırılması amacıyla anlaşılır ve hedef kitleye uygun dikkat çekici mesajlar vermek ve örnek teşkil eden rol modelleri ön plana çıkarmak,
• El hijyenine uyumun yüksek olması için; El hijyeninin kurumsal bir öncelik olarak benimsenmesi ve el hijyenini geliştirmeye yönelik faaliyetlerin süreklilik kazanmasını sağlamak,
• Multidisipliner ekip ile sağlık personellerinin el hijyeni uyumunu takip etmek,
• El hijyenine uyumu olumsuz etkileyen faktörlerin saptanması, el hijyenine uyumun artırılması sürecindeki etkin stratejilerin geliştirilmesini sağlamak,
• El hijyeni sürekliliği için eğitimler planlamak ve uygulamak,
• El hijyeni uyumunu takip eden ekibin çalışmalarını denetlemek ve uyum oranlarının geri bildirimini sağlamak.

Sağlık Çalışanları;

• Hastaya ve işleme uygun yöntemi belirleyerek el hijyenini sağlamak,
• El hijyeni ile ilgili hastanenin oluşturduğu talimatlara göre hareket etmek,
• Verilen eğitimlere katılım sağlamak,
• Sahada tespit ettikleri malzeme ve ekipman eksikliklerini yönetime iletmek.

FAALİYET AKIŞI:

5.1. El Hijyeni Tanımı ve Genel Kapsamı

▪ El Hijyeni: Ellerin su ve sabunla yıkanması, antiseptiklerle el yıkama, antiseptiklerle ellerin ovalanması veya cerrahi el antisepsisini anlatmak için kullanılan genel bir terimdir.

▪ Kalıcı Flora: Cildin derin tabakalarında yer alan, çeşitli etkilerle ortadan kaldırılsa bile belli bir süre sonra yeniden oluşan bakteri topluluklarıdır. Bu bakteriler genellikle hastane enfeksiyonlarından sorumlu değildir.

▪ Geçici Flora: Cildin yüzeyel tabakasına yerleşen, el hijyeni ile uzaklaştırılabilen mikroorganizma topluluklarıdır. Hastadan ve kontamine araç-gereçlerden sağlık personelinin eline bulaşırlar. Hastane enfeksiyonlarından sorumludurlar.

6.2. El Hijyeni Ürünleri

▪ Normal Sabun: Antimikrobiyal ajan içermeyen el yıkamada kullanılan deterjan.

▪ Antimikrobiyal Sabun: Mikroorganizmaların çoğalmasını yavaşlatmaya veya azaltmaya yetecek yoğunlukta bir antiseptik ajan içeren sabun (deterjan).

▪ Alkol Bazlı El Antiseptiği: Geçici florada bulunan mikroorganizmaların sayısını azaltmak amacıyla suyla yıkamaya ve kurulamaya gerek olmadan, doğrudan ellere uygulanan ve genellikle %70-95 oranında alkol içeren çözelti.

6.3. El Hijyeni Uygulamaları

a) Sosyal El Yıkama: Ellerin sadece su ve sabunla mekanik hareketler yardımıyla yıkanması işlemidir. Sosyal hayattaki el temasını gerektiren kirli ya da kontamine tüm rutin işlemlerden sonra yapılmalıdır. Bu tip yıkama ile kirlerin ve geçici floranın çoğunun uzaklaştırılması amaçlanırken, kalıcı flora etkilenmez. Genellikle antimikrobiyal özelliği olmayan normal sıvı sabun kullanılır.

b) Hijyenik El Yıkama: Antimikrobiyal sabun (iyodofor, klorheksidin glukonat, triklosan vb) kullanılarak yapılan el yıkamadır. Amaç sadece ellerin temizlenmesi değil, aynı zamanda temiz kalmasıdır. Bu tip el yıkamada geçici flora elemanları tamamen ortadan kaldırılırken kalıcı flora bakterileri az düzeyde etkilenir.

Aşağıdaki durumlarda hijyenik el yıkama yapılmalıdır:

- Yoğun bakım ünitelerinde

- Bağışıklık sistemi baskılanmış hastaların olduğu birimlerde (Onkoloji)

- Yemeklerin ve mamaların hazırlandığı kritik alanlarda

- Sporlu bakteri enfeksiyonlarının olduğu durumlarda (Clostridium difficille, Bacillus

anthracis)

- İnvaziv girişimlerden önce (santral-üriner kateter takma, endotrakeal entübasyon vb.)

Antiseptik El Ovma: Geçici florada bulunan mikroorganizmaların etkili ve hızlı bir şekilde ortadan kaldırılması amacıyla, antiseptiğin ellerin tüm yüzeylerine ovalanarak uygulanmasıdır.

Kalıcı floranın elimine edilmesi veya azaltılması amaçlanmaz. Bu işlem için DSÖ tarafından alkol bazlı el antiseptikleri önerilir.

Cerrahi El Antisepsisi: Cerrahi girişimler öncesinde ameliyat ekibi tarafından ellerdeki geçici florayı tamamen uzaklaştırmak ve kalıcı florayı azaltmak amacıyla uygulanan antimikrobiyal sabunla el yıkama veya alkollü el antiseptiği ile ovalama işlemidir.

6.4.El Hijyeninin Hastane İçin Önemi

▪ Tekniğine uygun el hijyeni sağlık hizmeti ile ilişkili enfeksiyonların (SHİİ) önlenmesinde en basit yöntemdir. Yetersiz el hijyeni, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde halen yaygın olarak görülen SHİİ’lara neden olan başlıca etmenler arasında yer almaktadır.

▪ Yüksek morbidite, mortalite ve tedavi maliyetine neden olan bu enfeksiyonlardan korunmaya yönelik tedbirlerin başında, yeterli el hijyeninin sağlanması gelir.

▪ Sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonlar hasta güvenliğiyle ilgili önemli sorunlardan birisidir. Sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonlar; hastanede uzamış yatışa, hastalarda uzun süre normal yaşamdan uzak kalmaya, mikroorganizmalarda antimikrobiyal direncinde artışa, artmış maliyete ve ölüme sebep olmaktadır. Bu tür enfeksiyonların önlenmesi hastanemizin öncelikli amacıdır.

▪ El hijyeni sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonların ve antimikrobiyallere dirençli patojenlerin yayılımının önlenmesinde en önemli, en kolay ve en basit enfeksiyon kontrol önlemidir.

▪ Yapılan araştırmalarda el hijyeninin Sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonların oranlarını ve  dirençli patojenlerin bulaşını azaltmadaki etkisi gösterilmiştir.

6.5 El Hijyeni İçin Genel Hastane Hedefleri

▪ Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonların yönetiminde, kontrolünde ve bu politikanın uygulanmasının yöneticilerin sorumlulukları arasında olduğunun bilinmesini sağlamak,

▪ Tüm çalışanlarımızın sağlık hizmeti sunumu sırasında ve sonrasında “El Hijyeni Talimatı”na uygun el hijyeni sağlamanın başlıca görevleri arasında olduğunu bilmelerini sağlamak,

Sağlık personelleri, diğer çalışanlar, hastalar, hasta refakatçileri ve ziyaretçilerinin el hijyenine yönelik standart uygulamaları belirlemek,

▪ El hijyenine uyumun artırılmasına yönelik kurumsal ve fiziksel ortama yönelik planlamalar yapmak ve yaklaşımlar benimsemek,

▪ El hijyenine uyum standartlarını iyileştirmek ve sürdürmek,

▪ El hijyenine uyumun artırılmasına yönelik multidisipliner ve çok boyutlu programlar geliştirmek,

▪ El hijyenine uyumun artırılması amacıyla anlaşılır ve hedef kitleye uygun dikkat çekici mesajlar vermek ve örnek teşkil eden rol modelleri ön plana çıkarmak,

▪ El hijyenine uyumun yüksek olması için; el hijyeninin kurumsal bir öncelik olarak benimsenmesi ve el hijyenini geliştirmeye yönelik faaliyetlerin süreklilik kazanmasını sağlamak,

▪ Multidisipliner ekip ile sağlık personellerinin el hijyeni uyumunu takip etmek,

▪ El hijyenine uyumu olumsuz etkileyen faktörlerin saptanması, el hijyenine uyumun artırılması sürecindeki etkin stratejilerin geliştirilmesini sağlamak,

▪ El hijyeni sürekliliği için eğitimler planlamak ve uygulamak,

▪ El hijyeni uyumunu takip eden ekibin çalışmalarını denetlemek ve uyum oranlarının geri bildirimini sağlamak.

▪ DSÖ’nün çok bileşenli el hijyeni iyileştirme stratejisi kapsamında; el hijyeni uyumunun arttırılması için sağlık bakım ve hasta alanlarında sürekli ve güvenli su, sabun alkol bazlı el antiseptiğine erişimin sağlanması

▪ Sağlık çalışanlarına yılda en az 1 kez el hijyeni eğitimi verilmesi

▪ Çalışma Alanında Hatırlatıcılar (El Yıkama Tekniği, Alkol Bazlı El Antiseptiği Kullanımı

vb.) bulundurulması

▪ El hijyeninin teşvikinde hasta katılımı sağlanmalıdır. Hastalar el hijyeninin önemi hakkında (örneğin bir broşür ile) bilgilendirilmelidir.

▪ 5 Mayıs Dünya El Hijyeni Gününde kurum genelinde el hijyenini teşvik için bir plan olmalı ve aktiviteler yapılmalı

İlgili Doküman

El yıkama talimatı, Enfeksiyon Kontrol Komitesi Prosedürü