Atatürk Üniversitesi Radyasyon Onkolojisi, 1992’den beri kanser ve bazı benign (iyi huylu) hastalıkların tedavisinde hizmet vermektedir. Bölümümüzde uygulanan radyoterapi hizmetleri, öğretim üyeleri, medikal fizik uzmanları, hemşire ve teknisyenler tarafından yürütülmektedir.  Mevcut cihazlarla radyoterapinin en önemli prensibi olan kanserli dokuya yüksek doz verirken tümörü çevreleyen sağlam dokuların mümkün olan en düşük doza maruz kalması sağlanmakta;  bu da hastaların uzun sağkalım ve kaliteli yaşam beklentisine katkıda bulunmaktadır. Merkezimiz; çevre il ve ilçelerdeki hastalara da hizmet veren, çok farklı tümörlerin tedavi edildiği yüksek volümlü bir merkezdir.

HİZMETLERİMİZ

Yoğunluk ayarlı radyoterapi (Intensity modulated radiotherapy-IMRT)

Radyoterapi planlamasında temel amaç tümöre maksimum dozda radyasyon verirken çevre sağlam dokuları olabildiğince korumaktır. Tedavi planı bu hedefe ne kadar yaklaşırsa tümör kontrol olasılığı o kadar artar ve yan etki profili azalır. Son yılların teknolojisi ile radyasyon demetlerinin aynı seansta istenilen doz yoğunluğunu oluşturacak şekilde biçimlendirilebilmesi radyoterapinin temel amacına ulaşmasında önemli bir adım olmuştur. Yoğunluk ayarlı radyoterapi (YART: Intensity-modulated radiotherapy-IMRT) olarak isimlendirilen bu teknik foton ışın profillerinin ayarlanmış akışı ile düzensiz biçimli yapıların ışınlanmasını multilif katkısıyla sağlamaktadır. Invers (ters) planlama ile istenen dozlar hedefte oluşturulabilmekte ve kişiselleştirilmiş tedavi planlamaları tümör ve anatomik yapılara göre yapılabilmektedir. Son çalışmalarda YART ile hedef hacimde konvansiyonel radyoterapiye göre daha homojen doz dağılımı elde edilirken, normal dokuların maruz kaldığı radyasyonda azalmaya bağlı olarak daha az toksisite görüldüğü belirtilmektedir. 

Tüm vücut ışınlaması

Tüm vücut ışınlaması genellikle kemik iliği nakli öncesi ve bazı diğer hastalıklarda uygulanan bir tedavi yöntemidir. Hastanın tedavisi için -1. kattaki Lineer Hızlandırıcı cihazı kullanılmaktadır.

Bir ekip işi olan bu tedavide hasta özel olarak hazırlanmış bir sedye üzerine yatırılarak tomografiden elde edilen görüntülerle yapılan tüm vücut ışınlama planına göre (kritik organlar akciğerler) riskli korunarak tedavi uygulanmaktadır. Hasta tedavi sırasında hiçbir şey hissetmemektedir. Hastanın tedavi boyunca hareket etmemesi çok önemlidir. Genellikle üç gün ve 6 seans olarak uygulanmaktadır.

Radyoterapi uygulanan başlıca hastalık grupları:

• Beyin tümörleri
• Baş-boyun kanserleri (Nazofarinks, orofarinks, hipofarinks, larinks, paranazal sinüsler, oral kavite, tükrük bezi kanserleri vb.)
• Akciğer kanserleri
• Meme kanserleri
• Lenfomalar
• Gastrointestinal tümörler (Özefagus, mide, pankreas,safra kesesi,rektum kanserleri vb.)
• Jinekolojik kanserleri (Serviks, endometrium, vulva kanserleri vb.)
• Ürogenital sistem tümörleri (Prostat, testis, renal kanserler vb.)
• Sarkomlar
• Cilt tümörleri (SCC, BCC, melanom),
• Kaposi sarkom

Özel Tedavi Uygulamaları:

Anabilim Dalımız Tedavi Ünitemizde uygun hastalara mevcut cihazın imkanları maksimum düzeyde kullanılarak bölgemizin tedavi gereksinimleri karşılanmaya çalışılmaktadır. Bu kapsamda geniş bir bölgeye hitap eden radyoterapi merkezimizde standart tedavi uygulamalarına ek olarak;

• Tüm Vücut Radyoterapi (TBI) uygulaması,
• Beyin metastazların Fraksiyone Stereotaktik Radyoterapi/Radyocerrahi (FSRT/SRS) uygulamaları,
• Stereotaktik Beden Radyoterapisi (SBRT),
• seri radyoterapi uygulamaları yapılabilmektedir.

HASTA BAŞVURUSU VE KLİNİK ÇALIŞMA DÜZENİ:

Hastanın ilk başvurusu poliklinik sekretaryasına yapılmaktadır. Başvuru girişi sonrası hali hazırda asistan bulunmayan kliniğimizde ilgili öğretim üyesi bilgilendirilerek poliklinikte hasta değerlendirilmektedir. Başvurular, ilgili öğretim üyelerinin poliklinik saat ve günlerine göre (tedavi planlama, set-up, vizit ve eğitim saatleri öncelikli olmak üzere) sekreterlik tarafından düzenlenerek muayene işlemleri sağlanmaktadır. Radyoterapi endikasyonu olan hastalara tedavi protokolü, tıbbi aciliyet, cihaz ve personel imkanları dikkate alınarak öncelikle tomografi çekimi için randevu oluşturulmaktadır. Tomografi çekimi sonrası planlama aşaması hastaya göre değişen sürelerde ilgili hekim tarafından medikal fizikçi ile gerçekleştirilmektedir.  Planlanan hasta sekreter tarafından ilgili hekimin direktifi ile tedaviye başlamak üzere çağrılmaktadır. İlk tedavide günlük tedavi saati belirlenerek, hekim tarafından onaylanan tedavi radyoterapi teknikerleri tarafından cihaz ağından alınan hastaya özgü tedavi bilgilerine göre yapılmaktadır.

BAŞVURU-TEDAVİ PLANLAMA-TEDAVİ UYGULAMASI SÜRECİ

Hastanın poliklinik başvurusuyla başlayan bu süreç aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır:

1-POLİKLİNİK: (Hastanın tedavi endikasyonu için değerlendirilmesi-Tedavide olan ve tedavi sonrası başvuran hasta kontrolleri)

Poliklinik başvurusunda nüfus cüzdanının aslı ve varsa resmi sevk kağıdı ile hastalık ve hastayla ilgili, özellikle dış merkezde yaptırılan tetkiklere ait tüm raporların (ameliyat notu, patoloji raporları, epikriz varsa eski radyoterapiye ait bilgiler vb.), radyolojik tetkiklerin ve gereğinde patoloji preparatlarının getirilmesi gerekmektedir.

Bölümümüze tedavi için konsülte edilen veya ayaktan doğrudan başvuran hastalar; bölüm sekreterinin muayene için resmi kayıtları yapması ve ilgili öğretim üyesinin poliklinik saatine göre randevu oluşturması sonrasında Anabilim Dalımız öğretim üyeleri tarafından muayene edilip, laboratuvar ve radyolojik tetkikleri, ameliyat ve patoloji raporları incelenerek değerlendirilir. Bölümümüzde asistan bulunmadığından hasta muayene ve değerlendirmelerinin tümü direkt öğretim üyesi tarafından, verilen randevu saatinde yapılmaktadır. Bu çalışma düzeni hastalarımızın zaman kaybı olmaksızın öğretim üyesine ulaşmasını, tedavi karar ve proğramının kısa sürede oluşturulmasını sağlamakta, hasta memnuniyetini artırmaktadır.  Tedavi edilmesinin uygun olduğuna karar verilen hastaya gerekli bilgi verilerek, tedavi hazırlığı yapılmak üzere (planlama tomografisi çekimi için) randevu verilmektedir.

2-TEDAVİ HAZIRLIĞI: (BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ ÇEKİMİ):

Radyoterapi planlaması için öncelikle hastanın tedavi bölgesinin sabitleyici aparatlarla tomografik görüntüsü alınır. Görüntüleme hastanın tedavi sırasında hareketsiz kalabilmesini sağlayan kişiye özel termoplastik baş-boyun maskeleri ve hastanın vücudunun şeklini alabilen özel yataklarla yapılır. Planlama Tomografisi için gerekli hasta hazırlığı ve çekim protokolü randevu oluştururken ilgili hekim tarafından belirlenir. Hastanın hekim talimatları doğrultusunda tomografiye hazırlanması (aç olma, barsak temizliği, su içme gereği vb.) ilgili teknikerin sorumluluğunda gerçekleşir. Bilgisayarlı tomografi görüntülemesi bölümümüzde bulunan cihazda; doktorlarımızın gözetiminde teknisyenlerimiz tarafından yapılır.

Tomografi çekimi esnasında hastanın hareket etmemesi önem taşır. Görüntüleme esnasında hasta pozisyonunun tekrarlanabilirliği için odadaki lazer ışınlarının vücut üzerindeki konumları özel kalem, boya veya işaret bantları ile belirlenir. İşlem sonrası hastalar rahatça yıkanabilir. Ancak işaretlerin çıkmaması ve tedavi alanlarında kalan cildin tahriş olmaması için; işaretlenen ve tedavi planlanan bölgelerde ılık su kullanılması, lif ya da kese kullanılmaması önerilir. Tomografi çekiminde çocuk hastalarımızın yanında kurşun yelek giydirilerek anne-babaların kalması gerekebilir.

3-TEDAVİNİN PLANLANMASI:

Tedavi planlaması için çekilen planlama tomografisi, planlama odasındaki bilgisayarlara aktarılır. Görüntüler hekim tarafından uygunluğu açısından gözden geçirilerek; riskli organlar teknikerlerce çizilir. Doktor tarafından radyoterapi yapılacak anatomik bölgeler; mevcut ise tümör ve ilgili lenf nodu bölgeleri dikkate alınarak belirlenir. Tedavi planı şekillendirilir, tedavi fraksiyon dozu ve sayısı tanımlanarak doz hesaplamalarına geçilir.

Doz hesaplamaları hekim gözetiminde fizikçi tarafından yapılır. Plan ya da planlar karşılaştırılarak doktor tarafından en uygun plan; hastanın kliniği, hastalığın patolojik özellikleri, evre, yaş ve ek hastalıklar gibi birçok özellik dikkate alınarak belirlenir. Medikal fizikçi tarafından kabul edilen plan radyoterapi cihazına gönderilir. Tedavi öncesi planın kalite kontrolü yapılarak istenen uygulanabilirlik değerleri elde edildiğinde tedavi için hasta çağrılır. Planlama süreci 1-15 gün arasında değişebilir. Hasta yoğunluğu, ek bilgilere ihtiyaç duyulması ya da hastanın diğer medikal tedavilerine bağlı bu süre farklılık gösterebilir.

4-RADYOTERAPİ UYGULAMASI:

Eksternal radyoterapi, dışarıya radyasyon yayılımını önlemek üzere tasarlanmış özel bir odada uygulanır. Bu odada kapalı devre kamera ve ses sistemi mevcut olup tedavi sürecinde hasta sürekli görevli teknikerler tarafından takip edilmekte ve sesle bilgilendirilmektedir. Aynı yolla hasta da konuşarak taleplerini bildirebilmektedir.

Hasta bekleme salonundan tedavi odasına çağrılarak soyunma kabinlerine alınır. Tedavi bölgesine göre kendisine verilen tedavi önlüğünü giyerek radyoterapi cihazına alınır ve düz bir şekilde yatması sağlanır.

Tedavi masasındaki hasta pozisyonu; simülasyondaki tomografi çekim pozisyonuna göre planlama tomografisi formundaki değerler dikkate alınarak oluşturulur. Gerekli sabitleme aparatları (maske, tedavi yatağı) kullanılarak immobilizasyon (sabit pozisyon) sağlanır. Önceden belirlenmiş tedavi alanlarına göre doktor (set-up), radyoterapi fiziği uzmanı ve teknisyenler tedavi alanlarını gözden geçirerek cihaz odasından çıkarlar. Tomografi kullanılarak yapılan tedavilerde önce ışınlanacak bölge görüntülenerek tedavi hedefine odaklanılır ve daha sonra ışınlamaya başlanır.

Tedavi sırasında hasta herhangi bir şey hissetmez. Tedavi odası cihazın çalışma koşulları nedeniyle normal ortam sıcaklığına göre daha düşük sıcaklığa sahiptir. Radyasyonun verildiği anda rahatsız etmeyen devamlı bir ses duyulabilir. Tedavi planlamaya bağlı olarak 10-30 dakika sürebilir. Birden fazla alan varsa bu süre uzayabilir. Cihaz hasta etrafında dönerek sürekli ışınlama veya belli açılarda durarak ışınlama yapabilir. Tedavi boyunca hastanın hareket etmemesi, doğru hedeflenmiş tedavi için çok önemlidir. Tedavi sonrası hasta halsizlik hissedebilir. Tedavi sonrası hasta odadan giyinmek üzere kabinlere yönlendirilir. Tedavi aldığına dair günlük form imzalatılır ve sonraki randevusuna gelmek üzere tedavi ünitesinden ayrılır.

Tedaviler hekim tarafından belirlenen protokole göre; genellikle haftada 5 gün (pazartesi-cuma) olmak üzere, toplam 1-7 hafta arasında değişir. Farklı tedavi protokollerinde günde 2-3 fraksiyon tedavi uygulaması olabilir.